Trong xu hướng “xanh hóa” ngành lạnh toàn cầu, gas R290 đang trở thành lựa chọn hàng đầu cho các thiết bị làm lạnh hiện đại — đặc biệt là máy làm đá viên. Với ưu điểm hiệu suất cao, tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường, R290 đã và đang thay thế nhanh chóng các loại gas cũ như R134a hay R404A.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ gas R290 là gì, vì sao máy làm đá hiện đại sử dụng R290, cùng những lợi ích thực tế khi áp dụng công nghệ này trong các thiết bị làm lạnh.

Gas R290 Là Gì Và Vì Sao Được Ưa Chuộng Trong Ngành Làm Lạnh?

Gas R290 là tên kỹ thuật của propane tinh khiết, có công thức hóa học C₃H₈. Theo tiêu chuẩn ASHRAE 34:2019, R290 được phân loại là môi chất lạnh nhóm A3 – nghĩa là độc tính thấp nhưng dễ cháy.

Điểm nổi bật nhất của R290 là thân thiện với môi trường:

• ODP (Ozone Depletion Potential) = 0 → không gây hại tầng ozon.
• GWP (Global Warming Potential) = 3 → thấp hơn 600 lần so với R134a (GWP = 1430) và thấp hơn hơn 1300 lần so với R404A (GWP = 3922).

Theo Báo cáo IPCC 2021, R290 là một trong những môi chất lạnh có chỉ số GWP thấp nhất hiện nay, giúp giảm đáng kể phát thải khí nhà kính từ các thiết bị lạnh thương mại.

Góc nhìn mở rộng: R290 không chỉ được ứng dụng trong máy làm đá viên, mà còn phổ biến ở tủ lạnh dân dụng, máy điều hòa, tủ cấp đông công nghiệp, và các thiết bị làm lạnh mini của châu Âu và Nhật Bản.

Lịch Sử Phát Triển Của Gas R290

R290 được nghiên cứu từ thập niên 1990, khi Nghị định thư Montreal (1987) yêu cầu loại bỏ các chất gây suy giảm tầng ozon (CFC, HCFC).

Các mốc phát triển chính:

• 1990–2000: Đức và Đan Mạch tiên phong phát triển tủ lạnh sử dụng hydrocarbon R290 (Greenpeace International, 1992).
• 2000–2010: Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) công nhận R290 là giải pháp bền vững trong báo cáo tầng ozon (2010).
• 2010–2020: Thiết bị sử dụng R290 tăng trưởng 40%/năm tại châu Á-Thái Bình Dương (ATMOsphere, 2020).
• Từ 2020 đến nay: Liên minh Châu Âu ban hành F-Gas Regulation 517/2014, và Kigali Amendment (2019) thúc đẩy loại bỏ HFC có GWP cao.

Tại Việt Nam, Thông tư 32/2017/TT-BCT khuyến khích doanh nghiệp chuyển sang sử dụng môi chất thân thiện môi trường như R290 và R600a.

Góc nhìn mở rộng: Theo Bộ Công Thương, Việt Nam đặt mục tiêu giảm 50% tiêu thụ HCFC vào năm 2025 – và R290 là lựa chọn thay thế chủ lực cho ngành lạnh thương mại.

Gas R290 Có Phải Là Propane Tinh Khiết Không?

Có. Tuy nhiên, R290 dùng cho hệ thống lạnh khác biệt với propane thương mại về quy trình tinh chế và kiểm soát tạp chất.

Theo Bitzer (2018), hàm lượng tạp chất thấp trong R290 giúp ngăn ăn mòn ống đồng và hợp kim nhôm, đảm bảo tuổi thọ cao cho hệ thống lạnh.

Đặc Tính Vật Lý Của Gas R290

R290 có 5 đặc điểm kỹ thuật giúp tăng hiệu suất làm lạnh:

1. Điểm sôi: -42,1°C → cho phép bay hơi nhanh, giúp làm lạnh sâu.
2. Nhiệt hóa hơi: 425,9 kJ/kg ở 0°C → hấp thụ nhiệt nhiều hơn các loại gas khác.
3. Áp suất làm việc: 13,7 bar ở 40°C → thấp hơn 18% so với R22, giúp giảm tải cho máy nén.
4. Mật độ hơi: 2,42 kg/m³ → lưu thông dễ dàng, giảm tổn thất áp suất.
5. Hệ số dẫn nhiệt: 0,088 W/m·K → hỗ trợ trao đổi nhiệt hiệu quả.

Theo Danfoss (2020), nhờ áp suất thấp và khả năng hấp thụ nhiệt cao, R290 giúp máy làm đá hoạt động ổn định hơn, giảm 10–15% thời gian làm đá so với R22.

Nguyên Lý Hoạt Động Của Gas R290 Trong Máy Làm Đá Viên

Gas R290 vận hành theo chu trình nén hơi kín 4 giai đoạn, tương tự các hệ thống lạnh hiện đại:

1. Nén: Máy nén tăng áp suất gas từ 2 → 13 bar, nâng nhiệt độ lên khoảng 60–70°C.
2. Ngưng tụ: Hơi nóng đi qua dàn ngưng, tỏa nhiệt ra môi trường, chuyển thành dạng lỏng.
3. Tiết lưu: Gas lỏng đi qua van tiết lưu, áp suất giảm mạnh, nhiệt độ hạ xuống -25°C đến -30°C.
4. Bay hơi: R290 hấp thụ nhiệt từ nước trong dàn lạnh, làm đông nước thành đá viên, rồi quay lại máy nén.

Theo International Journal of Refrigeration (2021): hệ số trao đổi nhiệt của R290 cao hơn 12–15% so với R22 trong cùng điều kiện, giúp rút ngắn thời gian tạo đá và tiết kiệm điện năng đáng kể.

Ưu Điểm Khi Sử Dụng Gas R290 Trong Máy Làm Đá Viên

1. Hiệu suất làm lạnh vượt trội:
   Nhiệt hóa hơi cao giúp đá đông nhanh, tinh khiết và đều.
2. Tiết kiệm điện năng:
   Áp suất ngưng thấp hơn 18% so với R22 → giảm tiêu thụ điện của máy nén tới 30%.
3. Thân thiện môi trường:
   Không gây hại tầng ozon, giảm phát thải CO₂ tới 99,8%.
4. Độ bền thiết bị cao:
   Ít hao mòn linh kiện, đặc biệt là van tiết lưu và block nén.
5. Vận hành êm, ít rung ồn:
   Chu trình kín và áp suất ổn định giúp máy chạy mượt, tiếng ồn thấp.
6. Chi phí bảo trì thấp:
   Chu kỳ nạp gas kéo dài 3–5 năm, ít cần thay thế.

⚙️ Ví dụ thực tế:
Máy làm đá viên Cooling Tech ZH105Y (50kg/ngày) sử dụng gas R290 đạt hiệu suất làm đá nhanh 10–20 phút/mẻ, giảm đến 30% điện năng tiêu thụ so với các model dùng R404A, đồng thời vận hành cực kỳ ổn định.

Máy Làm Đá Hiện Đại Có Bắt Buộc Phải Dùng Gas R290 Không?

Không bắt buộc, nhưng xu hướng thị trường toàn cầu đang chuyển dần sang R290 để đáp ứng tiêu chuẩn môi trường.

Các quy định chính:

• EU Regulation 517/2014: Cấm môi chất GWP ≥ 2500 (như R404A, R507) trong thiết bị lạnh thương mại mới từ năm 2020.
• Kigali Amendment (2019): 197 quốc gia cam kết giảm 80–85% HFC vào năm 2047.
• Việt Nam: Thông tư 32/2017/TT-BCT khuyến khích doanh nghiệp chuyển sang môi chất thân thiện môi trường.

Ngoài R290, một số môi chất thay thế khác như R600a, R32, R1234yf cũng được sử dụng. Tuy nhiên, R290 được đánh giá là cân bằng tốt nhất giữa hiệu suất, chi phí và tính an toàn.

⚠️ Lưu ý: Không tự ý thay gas cũ (R22, R404A) sang R290 vì khác biệt về áp suất và lượng nạp. Việc chuyển đổi cần kỹ thuật viên chuyên ngành được chứng nhận (ASHRAE, 2020).

So Sánh Hiệu Suất Của R290 Với Các Môi Chất Lạnh Khác

Kết luận từ bảng: R290 đạt hiệu suất làm lạnh cao hơn 10–20%, trong khi chi phí vận hành thấp hơn 25–30% so với R404A. Đây là lý do hầu hết các máy làm đá viên Cooling Tech, Scotsman, Fushimavina đều chuyển sang R290.

Ứng Dụng Của Gas R290 Trong Các Thiết Bị Làm Lạnh

Thực tế tại Cooling Tech: 90% dòng máy công suất từ 30kg đến 300kg/ngày đều chuyển sang sử dụng R290, nhờ khả năng làm đá nhanh – tiết kiệm điện – giảm phát thải.

Lợi Ích Khi Doanh Nghiệp Chuyển Đổi Sang Máy Làm Đá Sử Dụng Gas R290

1. Giảm chi phí vận hành:
   • 1kg đá viên tự làm bằng máy R290 chỉ tốn khoảng 300đ, rẻ hơn 5 lần so với mua đá ngoài (1.200–1.500đ/kg).
2. Tăng độ bền thiết bị:
   • Máy nén hoạt động ở áp suất thấp, giảm hao mòn linh kiện.
3. Dễ bảo trì – vệ sinh:
   • Chu trình khép kín, tự động làm sạch, hạn chế đóng cặn.
4. Tối ưu tiêu chuẩn vệ sinh:
   • Toàn bộ quy trình làm đá khép kín, đá viên tinh khiết, đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm (Bộ Y tế Việt Nam, 2022).

Kết Luận: Gas R290 – Xu Hướng Tất Yếu Của Máy Làm Đá Hiện Đại

Từ những ưu điểm nổi bật về hiệu suất, độ an toàn, chi phí và môi trường, có thể khẳng định R290 chính là tương lai của ngành máy làm đá.

Các model Cooling Tech như ZH105Y, ZB-150A đã và đang ứng dụng công nghệ gas R290 để mang lại:

• Hiệu suất làm lạnh nhanh hơn 20%.
• Giảm chi phí điện năng tới 30%.
• Đảm bảo tiêu chuẩn xanh, thân thiện môi trường.

Gas R290 không chỉ là một lựa chọn kỹ thuật, mà còn là cam kết cho một ngành lạnh bền vững – an toàn – hiệu quả.

FAQ – Câu Hỏi Thường Gặp

1. Gas R290 có gây cháy nổ không?
   → R290 thuộc nhóm A3 (dễ cháy), nhưng khi sử dụng trong hệ thống kín và tuân thủ tiêu chuẩn an toàn, nguy cơ cháy nổ gần như bằng 0 (ASHRAE, 2020).
2. Có thể thay gas R22 hoặc R404A bằng R290 không?
   → Không nên retrofit trực tiếp. Cần thay thế linh kiện tương thích và được kỹ thuật viên chứng nhận thực hiện.
3. Gas R290 có ảnh hưởng sức khỏe không?
   → Không. R290 không độc, không gây hại tầng ozon, và không phát thải độc tố trong điều kiện hoạt động bình thường.
4. Máy làm đá Cooling Tech dùng gas R290 có tốn điện không?
   → Trung bình tiết kiệm 25–30% điện năng so với máy dùng R404A, nhờ áp suất ngưng thấp và khả năng trao đổi nhiệt cao.